به گزارش حاشیه ورزش ، تیم ملی فوتبال ایران به عنوان نخستین تیم آسیایی، حضور خود را در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر قطعی کرد. با این اتفاق، تیم ملی از الان باید خود را برای ۳۰ آبان ۱۴۰۱ یک و حضور در دوحه برای تقابل با رقیبان خود در این رقابتها آماده کند. مهمترین مباحث قبل از حضور ایران، درباره امکان صعود از گروه و تجربه مرحله حذفی این مسابقات است که بعد از پنج دوره شرکت در این رقابتها، هنوز برای ایران رقم نخورده است.
با این حال، وجود یک نسل باتجربه از بازیکنان عمدتا لژیونر و نمایشهای موفقیتآمیز ایران در دیدارهای گذشته، این امیدواری را تا حد زیادی در میان طرفداران فوتبال به وجود آورده است اما کارشناسان نظر متفاوتی دارند و موضوع را پیچیدهتر از این میدانند.
مرتضی محصص و فریدون معینی، مدرسان بینالمللی و کارشناسان فوتبال، در نشست هماندیشی آنلاین، به برخی سوالات پیرامون سرنوشت ایران در جام جهانی گفتوگو کردند که در ادامه میخوانید:
سوال: ویژگی اصلی یک تیم که هر مربی برای به موفقیت در جام جهانی نیاز دارد چیست؟ آیا بازیکنان با کیفیت تعیین کننده هستند یا وجود یک برنامه و تاکتیک مناسب برای مقابله با هر تیمی که بازیکنان هم قادر به اجرای آن باشند؟
معینی: شرایط بازیهای این دوره جام جهانی کاملا متفاوت با دورههای پیش است. به خاطر تعویضی که در تاریخ برگزاری مسابقات صورت گرفته، تغییراتی به وجود آمده است. آمادگی لازم که همه تیمها باید داشته باشند، شاید نبینیم. به خاطر دارم که در جام جهانی گذشته تیم ملی بیش از ۲۰ اردوی تدارکاتی را از ابتدای مرحله مقدماتی داشت. همین مساله روی تیم ملی ایران تاثیر گذاشته بود. در این دوره، این مساله مقداری محدود است. هیچکدام از تیمها نمیتوانند اردوهای لازم را برگزار کنند. شکل کار کاملا متفاوت است.
بارها اشاره کردم که اکثر بازیکنان ما لژیونر هستند و آمادگی آنها در لیگهای مختلف، تاثیر مستقیمی روی تیم و سایر بازیکنان میگذارد. باشگاههای اروپایی بخش اصلی را در تامین بازیکنان حاضر در جام جهانی تشکیل میدهند و به همین دلیل برگزاری با ۴۸ تیم را نپذیرفتند و احتمالا یک هفته مانده به مسابقات هم بازیکنان را به تیمملی میدهند و امکان برگزاری اردوها و بازیهای تدارکاتی نیست چرا که بازیکنان واقعا فشار زیادی را متحمل میشوند. بلافاصله بعد از جام جهانی هم به تیمهای خود باز میگردند.
بنابراین توقعات ما باید منطقی باشد. همه تیمها به طور کامل خود را آماده میکنند. این که این آمادگی چه تاثیری در نتایجشان داشته باشد، قابل محاسبه نیست. اگر خاطرتان باشد، فرانسه در ۹۸ قهرمان دنیا شد و در ۲۰۰۲ در گروه خود بدون گل زده حذف شد. هیچ کس چنین توقعی را نداشت. ایتالیا در ۲۰۰۶ قهرمان شد اما در ۲۰۱۰ ناکام شد.
برای اینکه توقعات منطقی داشته باشیم، باید یک برنامهریزی دراز مدت در تیم ملی داشته باشیم. اینطور نیست که چون یک سری بازیکنان بااستعداد داریم، پس ما باید به دور دوم صعود کنیم و در بخش حذفی مسابقات شرکت کنیم. به نظرم بازیکنان و کادرفنی ما تا به اینجا کار خود را به خوبی انجام دادهاند و از اینجا به بعد هم در حد امکانات، سعی کنند بهترین نتایج را کسب کنند و بازیهایی را انجام دهند که برای هواداران ما قابل قبول باشد.
سوال: یکی از سوالات ما در ارتباط با برنامهریزی بازیها بود. مهمترین نکتهای که تیم ملی جدای از برنامهریزیهای بلند مدت، در این مقطع نیاز دارد، چه میتواند باشد.
معینی: خیلی محدود است. شاید بتوانیم در لیگ خودمان تغییراتی هم بدهیم اما برای لژیونرها نمیتوانیم کاری کنیم. اروپا تلاش کرده فصل فوتبالی خود را زودتر برگزار کند و یک هفته قبل از جام جهانی بازیکنان را به تیمهای ملی بدهند. بهترین راه این است که همه موارد را در نظر بگیرند. باید کاملا نسبت به این مساله فکر کرد و طوری رفتار کرد که بهترین راه را در نظر بگیریم.
محصص: به طور صد درصد با آقای معینی موافق هستم. به خاطر اینکه ما یک وضعیت استثنایی داریم. بازیها از روال عادی خود خارج شده است. ۲۱۱ عضو در فیفا هستند و از جام جهانی ۱۹۳۰ اروگوئه تا به حال، فقط هشت کشور برزیل، آلمان، ایتالیا، آرژانتین، فرانسه، اسپانیا، اروگوئه و انگلیس قهرمان شدهاند. همه ما این را میدانیم. هشت کشور این توانایی و شانس را داشتند. من شانس را آیتم مهم در موفقیت میدانم. شما بدون شانس به موفقیت نمیرسید. خیلی از تیمها بودند که مثل کرواسی، هلند، بلژیک، پرتغال و … که قهرمان نشدهاند. اگر به گذشته هم برگردیم و بازیهای مجارستان و چک اسلواکی را ببینم، آنها هم تا حدودی بدشانس بودند که فاتح جام جهانی نشدند. چرا گفتم هشت کشور از ۲۱۱ کشور قهرمان شدهاند؟ در آسیا ایران، ژاپن، استرالیا، کرهجنوبی، عربستان و قطر را برتر از بقیه میدانم. این نظر شخصی من است که ممکن است اشتباه هم باشد. برای جام جهانی ۲۰۲۶ آمریکا چه کار کردیم؟ باید این جواب را داشته باشیم. جام جهانی در سه کشور کانادا، آمریکا و مکزیک است. برنامه ما چیست؟ کاری که اسکوچیچ در ۹ ماه میتواند انجام دهد چیست؟ تراپاتونی مربی مشهور پیشین ایتالیا عقیده داشت که مربی فوتبال نقش یک جوشکار را دارد اما مربی باشگاهی مجسمهساز است چون زمان دارد و میتواند به ظرافت و زیبایی برسد. این را به عنوان بهانه نمیگویم. زمان زیادی نداریم که از نظر تاکتیکی مقابل هانسی فلیک، ساوت گیت، لوییس فن خال، روبرتو مارتینز و … تیم ملی خودمان را آماده کنیم. ما باید برای بازی با یکی از تیمهای بزرگ آماده شویم. خبر خوب، آخرین نتایج ما در جام جهانی ۲۰۱۸ است. ما مراکش را با شانس شکست دادیم. دو بازی قابل قبول و آبرومندانه مقابل اسپانیا و پرتغال داشتیم. روی هم رفته بهترین نتیجهای بود که میتوانستیم کسب کنیم. بازیهای مراکش را در جام ملتهای آفریقا دیدید که تیم مطرحی است. اسپانیا و پرتغال هم همینطور بود که در بازی با اسپانیا روی بدشانسی بازی را باختیم. ما صعود نکردیم اما یک مرحله بالاتر آمدیم.
تمام تیمهای شرکت کننده در جام جهانی سعی بر این دارند که بهترین امکانات، مربی، اطلاعات، بودجه و بازیکن فوقالعاده را تامین کنند و وارد جام جهانی شوند. تیم ما هم با امکاناتی که دارد وارد میشود. گاس هیدینک آمد لیگ کره جنوبی را تعطیل کرد. منظورم این نیست لیگ را تعطیل کنیم اما باید ببینیم به چه شرایطی احتیاج داریم.
در جواب سوال شما، برای رفتن به مرحله بعد به پویایی گروهی نیاز داریم. منظورم این است که تیم مهمتر از ستاره و مربی نامدار است. باید این پویایی گروهی را به وجود بیاوریم. دوم جمع آوری دیتا و اطلاعات است که به نام “big data” میگویند. شامل اطلاعات، آمارها و خیلی موارد دیگر دارد.
آخرین مورد هم عملکرد در سطح بالا است. “High performance” از فوتبال ما دور است. گفتنش راحت است اما همه تیمها امکانات زیادی وارد میشوند اما کدام از تیمها در سطح بالایی قرار دارند. وقتی میگوییم سطح بالا، فقط بازیکنان نیستند؛ بلکه شامل مربی، دکتر، تدارکات، مدیر فنی و … است. همه اینها باید در سطح جهانی باشند. اگر پویایی گروهی، جمعآوری اطلاعات و عملکرد در سطح بالا نداشته باشیم موفق نمیشویم. تاکتیک را که همه تیمها دارند؟ همه مربی خوب دارند. اگر بخواهیم موفق شویم باید این سه مورد را داشته باشیم.
سوال: اگر مقوله شانس را هم پایین بیاوریم، صعود از گروه در شرایطی که در سید یک یا دوم با تیمهای درجه یک رو به رو میشویم و در سید چهارم هم با تیم آفریقایی یا آمریکایی رو به رو هستیم، صعود از گروه واقعبینانه خواهد بود؟
محصص: انگلیسیها میگویند راحت باشیم در شرایط دشوار. منظور راحتی در دشواری است. ما باید با واقعیتهایی که در فوتبال کشورمان هست، رو به رو شویم و انتظارات منطقی باشد. وقتی به جام جهانی ۲۰۰۶ برگردیم، همه مکزیک را تیم راحتی میدانستند. ما حریفان قدری خواهیم داشت. همیشه تیمهای آفریقایی نه به خاطر سرعت و قدرت بدنی بلکه به خاطر ذهنیت سختی که آفریقاییها دارند، مقابل ما خوب بازی کردند. ما بازیهای سختی در پیش داریم. پیشبینی کار اشتباهی است اما فکر میکنم احتیاج به کادرفنی و بازیکنانی داریم که به سختیها عادت کنند. تاکتیک و استراتژی را همه تیمها دارند. گواردیولا یک اختر شناس معروف انگلیسی را برای به دست آوردن آمار بیشتر استخدام میکند تا اطلاعات بیشتری داشته باشد. بعضیها هم با آنالیزور ۳ هزار دلاری راحت هستند. ما باید ببینیم در چه مواردی ضعیف هستیم.
من به دلایل زیادی خوشبین هستم. وجود لژیونرها در خارج از کشور برای ما نقطه قوت است اما وجود چندین بازیکن و یک مربی نمیتواند برگ برنده باشد. ما احتیاج به پویایی گروهی داریم. همیشه کل چیز مهمتر از مجموع اجزاء است.
معینی: من به دو چیز تکیه میکنم. یکی صحبتهای آقای محصص درباره شرایط سخت است. تیم ملی ما نشان داده که جلوی تیمهای قدرتمند بهتر بازی میکند چرا که صد درصد تمرکز خود را میگذارند. احساس میکنند که تیم مقابلشان قدرتمند است و از کوچکترین فرصت میتواند استفاده کند. در مقابل تیم ملی اسپانیا و پرتغال خیلی خوب بازی کردیم. میتوانیم بگوویم مقابل مراکش مقداری شانس به ما کمک کرد. در جام جهانی ۲۰۱۴ مقابل آرژانتین هم خوب بازی کردیم. اینها تیمهای بزرگی هستند اما چیزی که مدنظر من است، تکیه بر استراتژی و برنامه ریزی بلند مدت است. چرا تیم ژاپن خوب شده است؟ به یاد دارم در سال ۲۰۰۳ با آقای کوزو، رییس فدراسیون فوتبال ژاپن جلسهای داشتیم که گفتند برنامه ریزی کردیم که در سال ۲۰۱۵، جزو ۱۰ تیم برتر دنیا باشیم. در سال ۲۰۱۰ جزو ۹ تیم برتر شدند و بدون باخت به دور دوم آمدند و در دور دوم در پنالتیها شکست خوردند. برای صعود به دور بعد باید برنامهریزی بلند مدت داشته باشیم. متاسفانه ما تغییراتی داریم که برنامهریزیهای بلند مدت ما را تغییر میدهد. اگر این مشکل را درست کنیم، فوتبالمان پیشرفت میکند و توقعات ما منطقیتر خواهد بود.
سوال: مهمترین مشکل ما در جام جهانی ۲۰۱۸ چه بود؟ آیا مشکلات تاکتیکی بود یا بازیکنان ما نمیتوانستند در سطح بالا بازی کنند؟ آیا این مشکلات مرتفع شده است؟
معینی: فکر میکنم مشکلات ما مرتفع نشده است. باید قبول کنیم که فوتبال اروپا خیلی جلوتر از ما است. بازیهای اخیر در لیگهای اسپانیا، آلمان و انگلیس را که مشاهده میکنیم، لذت میبریم. بازی منچسترسیتی را که مشاهده میکردم، تعویض بازی را به جای تصویر بزرگ، در هجده قدم حریف آورده بودند. برای من خیلی جالب بود. به سرعت این کار را میکردند که دفاع مجبور به اشتباه شود. ۴ گل به تیم نوریچ زدند. خیلی راحت بودند. به نظرم فوتبال آسیا و اروپا فاصله وجود دارد و این فاصله در سرعت انتقال، پرسینگ و اطلاعات است. واقعا اطلاعات امروز خیلی مهم است. میگویند تیمی که سرعت پرسینگ بالاتری داشته باشد، به واقعیت نزدیکتر است که به برد برسد. اینها را آمار آنالیز به مربیان میدهد. همه تیمها از چندین آنالیزور استفاده میکنند. همه این اطلاعات را دقیقا در اختیار مربی میگذارند. باید گامهای مهم و بزرگی را در راه توسعه فوتبال برداریم. به نظرم این نیاز دنیا است. اگر میخواهیم به سطح اروپا برسیم باید این کارها را انجام دهیم.
سوال: یکی از سوالات ما در ارتباط با برنامهریزی بازیها بود. مهمترین نکتهای که تیم ملی جدای از برنامهریزیهای بلند مدت، در این مقطع نیاز دارد، چه میتواند باشد.
معینی: خیلی محدود است. شاید بتوانیم در لیگ خودمان تغییراتی هم بدهیم اما برای لژیونرها نمیتوانیم کاری کنیم. اروپا تلاش کرده فصل فوتبالی خود را زودتر برگزار کند و یک هفته قبل از جام جهانی بازیکنان را به تیمهای ملی بدهند. بهترین راه این است که همه موارد را در نظر بگیرند. باید کاملا نسبت به این مساله فکر کرد و طوری رفتار کرد که بهترین راه را در نظر بگیریم.
محصص: به طور صد درصد با آقای معینی موافق هستم. به خاطر اینکه ما یک وضعیت استثنایی داریم. بازیها از روال عادی خود خارج شده است. ۲۱۱ عضو در فیفا هستند و از جام جهانی ۱۹۳۰ اروگوئه تا به حال، فقط هشت کشور برزیل، آلمان، ایتالیا، آرژانتین، فرانسه، اسپانیا، اروگوئه و انگلیس قهرمان شدهاند. همه ما این را میدانیم. هشت کشور این توانایی و شانس را داشتند. من شانس را آیتم مهم در موفقیت میدانم. شما بدون شانس به موفقیت نمیرسید. خیلی از تیمها بودند که مثل کرواسی، هلند، بلژیک، پرتغال و … که قهرمان نشدهاند. اگر به گذشته هم برگردیم و بازیهای مجارستان و چک اسلواکی را ببینم، آنها هم تا حدودی بدشانس بودند که فاتح جام جهانی نشدند. چرا گفتم هشت کشور از ۲۱۱ کشور قهرمان شدهاند؟ در آسیا ایران، ژاپن، استرالیا، کرهجنوبی، عربستان و قطر را برتر از بقیه میدانم. این نظر شخصی من است که ممکن است اشتباه هم باشد. برای جام جهانی ۲۰۲۶ آمریکا چه کار کردیم؟ باید این جواب را داشته باشیم. جام جهانی در سه کشور کانادا، آمریکا و مکزیک است. برنامه ما چیست؟ کاری که اسکوچیچ در ۹ ماه میتواند انجام دهد چیست؟ تراپاتونی مربی مشهور پیشین ایتالیا عقیده داشت که مربی فوتبال نقش یک جوشکار را دارد اما مربی باشگاهی مجسمهساز است چون زمان دارد و میتواند به ظرافت و زیبایی برسد. این را به عنوان بهانه نمیگویم. زمان زیادی نداریم که از نظر تاکتیکی مقابل هانسی فلیک، ساوت گیت، لوییس فن خال، روبرتو مارتینز و … تیم ملی خودمان را آماده کنیم. ما باید برای بازی با یکی از تیمهای بزرگ آماده شویم. خبر خوب، آخرین نتایج ما در جام جهانی ۲۰۱۸ است. ما مراکش را با شانس شکست دادیم. دو بازی قابل قبول و آبرومندانه مقابل اسپانیا و پرتغال داشتیم. روی هم رفته بهترین نتیجهای بود که میتوانستیم کسب کنیم. بازیهای مراکش را در جام ملتهای آفریقا دیدید که تیم مطرحی است. اسپانیا و پرتغال هم همینطور بود که در بازی با اسپانیا روی بدشانسی بازی را باختیم. ما صعود نکردیم اما یک مرحله بالاتر آمدیم.
تمام تیمهای شرکت کننده در جام جهانی سعی بر این دارند که بهترین امکانات، مربی، اطلاعات، بودجه و بازیکن فوقالعاده را تامین کنند و وارد جام جهانی شوند. تیم ما هم با امکاناتی که دارد وارد میشود. گاس هیدینک آمد لیگ کره جنوبی را تعطیل کرد. منظورم این نیست لیگ را تعطیل کنیم اما باید ببینیم به چه شرایطی احتیاج داریم.
در جواب سوال شما، برای رفتن به مرحله بعد به پویایی گروهی نیاز داریم. منظورم این است که تیم مهمتر از ستاره و مربی نامدار است. باید این پویایی گروهی را به وجود بیاوریم. دوم جمع آوری دیتا و اطلاعات است که به نام “big data” میگویند. شامل اطلاعات، آمارها و خیلی موارد دیگر دارد.
آخرین مورد هم عملکرد در سطح بالا است. “High performance” از فوتبال ما دور است. گفتنش راحت است اما همه تیمها امکانات زیادی وارد میشوند اما کدام از تیمها در سطح بالایی قرار دارند. وقتی میگوییم سطح بالا، فقط بازیکنان نیستند؛ بلکه شامل مربی، دکتر، تدارکات، مدیر فنی و … است. همه اینها باید در سطح جهانی باشند. اگر پویایی گروهی، جمعآوری اطلاعات و عملکرد در سطح بالا نداشته باشیم موفق نمیشویم. تاکتیک را که همه تیمها دارند؟ همه مربی خوب دارند. اگر بخواهیم موفق شویم باید این سه مورد را داشته باشیم.
سوال: اگر مقوله شانس را هم پایین بیاوریم، صعود از گروه در شرایطی که در سید یک یا دوم با تیمهای درجه یک رو به رو میشویم و در سید چهارم هم با تیم آفریقایی یا آمریکایی رو به رو هستیم، صعود از گروه واقعبینانه خواهد بود؟
محصص: انگلیسیها میگویند راحت باشیم در شرایط دشوار. منظور راحتی در دشواری است. ما باید با واقعیتهایی که در فوتبال کشورمان هست، رو به رو شویم و انتظارات منطقی باشد. وقتی به جام جهانی ۲۰۰۶ برگردیم، همه مکزیک را تیم راحتی میدانستند. ما حریفان قدری خواهیم داشت. همیشه تیمهای آفریقایی نه به خاطر سرعت و قدرت بدنی بلکه به خاطر ذهنیت سختی که آفریقاییها دارند، مقابل ما خوب بازی کردند. ما بازیهای سختی در پیش داریم. پیشبینی کار اشتباهی است اما فکر میکنم احتیاج به کادرفنی و بازیکنانی داریم که به سختیها عادت کنند. تاکتیک و استراتژی را همه تیمها دارند. گواردیولا یک اختر شناس معروف انگلیسی را برای به دست آوردن آمار بیشتر استخدام میکند تا اطلاعات بیشتری داشته باشد. بعضیها هم با آنالیزور ۳ هزار دلاری راحت هستند. ما باید ببینیم در چه مواردی ضعیف هستیم.
من به دلایل زیادی خوشبین هستم. وجود لژیونرها در خارج از کشور برای ما نقطه قوت است اما وجود چندین بازیکن و یک مربی نمیتواند برگ برنده باشد. ما احتیاج به پویایی گروهی داریم. همیشه کل چیز مهمتر از مجموع اجزاء است.
معینی: من به دو چیز تکیه میکنم. یکی صحبتهای آقای محصص درباره شرایط سخت است. تیم ملی ما نشان داده که جلوی تیمهای قدرتمند بهتر بازی میکند چرا که صد درصد تمرکز خود را میگذارند. احساس میکنند که تیم مقابلشان قدرتمند است و از کوچکترین فرصت میتواند استفاده کند. در مقابل تیم ملی اسپانیا و پرتغال خیلی خوب بازی کردیم. میتوانیم بگوویم مقابل مراکش مقداری شانس به ما کمک کرد. در جام جهانی ۲۰۱۴ مقابل آرژانتین هم خوب بازی کردیم. اینها تیمهای بزرگی هستند اما چیزی که مدنظر من است، تکیه بر استراتژی و برنامه ریزی بلند مدت است. چرا تیم ژاپن خوب شده است؟ به یاد دارم در سال ۲۰۰۳ با آقای کوزو، رییس فدراسیون فوتبال ژاپن جلسهای داشتیم که گفتند برنامه ریزی کردیم که در سال ۲۰۱۵، جزو ۱۰ تیم برتر دنیا باشیم. در سال ۲۰۱۰ جزو ۹ تیم برتر شدند و بدون باخت به دور دوم آمدند و در دور دوم در پنالتیها شکست خوردند. برای صعود به دور بعد باید برنامهریزی بلند مدت داشته باشیم. متاسفانه ما تغییراتی داریم که برنامهریزیهای بلند مدت ما را تغییر میدهد. اگر این مشکل را درست کنیم، فوتبالمان پیشرفت میکند و توقعات ما منطقیتر خواهد بود.
سوال: مهمترین مشکل ما در جام جهانی ۲۰۱۸ چه بود؟ آیا مشکلات تاکتیکی بود یا بازیکنان ما نمیتوانستند در سطح بالا بازی کنند؟ آیا این مشکلات مرتفع شده است؟
معینی: فکر میکنم مشکلات ما مرتفع نشده است. باید قبول کنیم که فوتبال اروپا خیلی جلوتر از ما است. بازیهای اخیر در لیگهای اسپانیا، آلمان و انگلیس را که مشاهده میکنیم، لذت میبریم. بازی منچسترسیتی را که مشاهده میکردم، تعویض بازی را به جای تصویر بزرگ، در هجده قدم حریف آورده بودند. برای من خیلی جالب بود. به سرعت این کار را میکردند که دفاع مجبور به اشتباه شود. ۴ گل به تیم نوریچ زدند. خیلی راحت بودند. به نظرم فوتبال آسیا و اروپا فاصله وجود دارد و این فاصله در سرعت انتقال، پرسینگ و اطلاعات است. واقعا اطلاعات امروز خیلی مهم است. میگویند تیمی که سرعت پرسینگ بالاتری داشته باشد، به واقعیت نزدیکتر است که به برد برسد. اینها را آمار آنالیز به مربیان میدهد. همه تیمها از چندین آنالیزور استفاده میکنند. همه این اطلاعات را دقیقا در اختیار مربی میگذارند. باید گامهای مهم و بزرگی را در راه توسعه فوتبال برداریم. به نظرم این نیاز دنیا است. اگر میخواهیم به سطح اروپا برسیم باید این کارها را انجام دهیم.